Οπως όλοι, είχα την ευκαιρία, τις άγιες μέρες των Χριστουγέννων, να τακτοποιήσω πράγματα, αισθήματα, σχέσεις και σκέψεις. Οι διακοπές αυτές δεν είναι σκανδαλιάρικες όπως οι ανοιξιάτικες, ανθόσπαρτες πασχαλινές που προσκαλούν σε μακρινούς περιπάτους ή οι καλοκαιρινές δίπλα στη θάλασσα και τις χωρίς όρια ηδονές της. Αφήνουν χρόνο για μοναξιά και περισυλλογή.
Ταχτοποιώντας τα ράφια μου έπεσα σε μια παλιά ομιλία του Ανδρέα Παπανδρέου σε κάποια συγκέντρωση στον Καναδά, που κάποιος μου είχε στείλει, δαχτυλογραφημένη αδέξια σε ψηλό, σχεδόν διάφανο χαρτί. Τότε δεν ήμουν οπαδός του Αντρέα. Ισως γι’ αυτό να μην είχα προσέξει αρκετά την ταξική του ανάλυση, που εμείς πιο κοντά στον ορθόδοξο μαρξισμό αφ’ υψηλού προσπερνούσαμε.
Τρία ήταν τα στοιχεία της ανάλυσης:
-Η Ελλάδα είναι κατεξοχήν μικροαστική χώρα. Στους εξακόσιους περίπου χιλιάδες, τότε, αυτοαπασχολούμενους στο εμπόριο και στη μεταποίηση, θα πρέπει να προσθέσουμε άλλους τόσους ελεύθερους επαγγελματίες αλλά για ό,τι αφορά τη νοοτροπία, τον τρόπο του σκέπτεσθαι και όλους τους αγρότες. Αλλά και οι εργάτες συχνά είναι εξαθλιωμένοι αστοί, όπως οι πρόσφυγες για τη Μικρά Ασία και δουλεύουν σκληρά για να «ξεφύγει από το μεροκάματο» η επόμενη γενιά αν όχι οι ίδιοι.
-Ο Μικροαστός από την ίδια τη φύση της οικονομικής δραστηριότητάς του ζει μια βασανιστική αντίφαση: πρέπει να πουλήσει ακριβά για να αγοράσει φθηνά. Αυτό σε μεγάλους αριθμούς είναι, όπως ο καθένας μπορεί να καταλάβει, αδύνατο να συμβεί. Ο Μικροαστός δεν έχει τη δυνατότητα να ξεφύγει διευρύνοντας την παραγωγή του. Εξ ορισμού δεν μπορεί να γίνει μεγάλος. Κάπου το κεφάλι του συναντά τοπικά, εθνικά και ποιοτικά όρια και φραγμούς που τον κρατούν κάτω από ένα ορισμένο επίπεδο.
-Γι’ αυτό τον λόγο είναι ο λιγότερο διαυγής από τους κοινωνικούς πρωταγωνιστές. Δεν έχει συνείδηση ούτε της εκμετάλλευσης όπως ο εργάτης, ούτε των δυνατοτήτων συσσώρευσης και διεθνοποίησης, που μπορεί να απολαύσει ο μεγαλοαστός.
Στο επίπεδο της συνείδησης είναι συνήθως διαμαρτυρόμενος, αισθάνεται πικραμένος και γελασμένος και βέβαια ποτέ δεν φταιει ο ίδιος για τίποτα. Ο Μικροαστός βρίσκεται στο βαθμό μηδέν της αυτογνωσίας.
Ακριβώς επειδή βρίσκει τελείως φυσιολογικό το να αγοράσει κάτω από το κόστος για να πουλήσει με υπέρμετρο κέρδος αν το καταφέρει, γενικεύει αυτή τη νοοτροπία στο σύνολο των κανόνων διαβίωσής του, ακόμα και σ’ εκείνους που αφορούν τις καθαρά προσωπικές ή οικογενειακές του σχέσεις.
Ετσι ο Μικροαστός μας θεωρεί καθήκον του τη φοροδιαφυγή, τη φοροαποφυγή και καμιά φορά, όπως τώρα, επιδίδεται με άνεση στη φοροκλοπή, κατακρατώντας το Φ.Π.Α. Θέλει όμως όλοι οι άλλοι να πληρώνουν φόρους, ιδιαίτερα η “ολιγαρχία” που, ως γνωστόν, αποτελείται από Α.Ε. που είναι σχεδόν αδύνατο χωρίς ποινικό αδίκημα να φοροδιαφύγουν.
Ταυτόχρονα έχει την απαίτηση το κράτος να εξασφαλίζει σ’ αυτόν και την επιχείρησή του καλούς και φθηνούς όρους λειτουργίας.
Ο Μικροαστός μας είναι πατριώτης. Θέλει αγέρωχη εξωτερική πολιτική, καμαρώνει στις παρελάσεις και δεν θα έβλεπε άσχημα τον Χριστόδουλο να λειτουργεί στην Αγια-Σοφιά. Κάνει όμως τα αδύνατα δυνατά (λαδώματα, πλαστογραφίες, γλειψίματα κ.λπ.) για να μην υπηρετήσει τη θητεία του ο κανακάρης του ή αν αυτό συμβεί να τη βγάλει όσο μπορεί καλύτερα, αφήνοντας τις μάχιμες θέσεις στα παιδιά της φτωχολογιάς.
Ο Μικροαστός όταν οδηγεί το θηριώδες και σε προφανή δυσαρμονία με τις φορολογικές του δηλώσεις ευρισκόμενο αυτοκίνητό του παραβιάζει αλέγρα τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας και ιδίως τους φωτεινούς σηματοδότες. Εχει όμως την αξίωση όλοι οι άλλοι να οδηγούν προσεκτικά και πειθαρχικά, για να μην κινδυνεύει αυτός και η οικογένειά του.
Τέλος, ο Μικροαστός επιδιώκει την ερωτική ασυδοσία που διευκολύνθηκε τα τελευταία χρόνια από τις αθρόες εισαγωγές δυστυχισμένων γυναικών από την Ανατολική Ευρώπη. Εχει όμως την αξίωση η σύζυγός του να είναι πιστή, η μητέρα του Αγία και η κόρη του παρθένα μέχρι το γάμο της. Αμ, δεν γίνεται! Γίνεται;
Για να γενικεύσουμε τώρα, οι Μικροαστοί ως κόμματα, οργανώσεις, σωματεία ή πιο χαλαρά ως κοινή γνώμη επιδεικνύουν ανάλογες συμπεριφορές σε κοινωνικά ή πολιτικά ζητήματα. Εισφοροδιαφεύγουν αλλά απαιτούν αξιοπρεπείς συντάξεις.
Είναι υπέρ της αξιοκρατίας αλλά με μηχανορραφίες και δουλοπρεπείς προσχωρήσεις επιδιώκουν παρασκηνιακά την καλύτερη θέση κάθε φορά που αλλάζει η κυβέρνηση. Είναι κατά του ρουσφετιού θεωρητικά αλλά ταυτόχρονα σε συστηματική αναζήτηση επαφή για την αναζήτηση ημετέρων ή την επιτυχία προσωπικών διευθετήσεων. Ως μετανάστες επιδιώκουν και επιτυγχάνουν ίσες ευκαιρίες ανάδειξης στα πέρατα της οικουμένης αλλά στη Μηχανιώνα, αρνούνται το εθνικό λάβαρο στον αριστούχο Αλβανό. Σε κάθε βήμα της ζωής μας, σε κάθε δημόσια συζήτηση, σε κάθε πολιτική αναμέτρηση, η εθνική μας σχιζοφρένεια αναδεικνύεται ανάγλυφα.
Πώς λοιπόν διακρίνουμε τον Μικροαστό; Γιατί για να τον αντιμετωπίσεις πρέπει να μάθεις που κρύβεται σαν καλικάντζαρος για να κάνει τις ζημιές του. Δυστυχώς, η απάντηση είναι απλή: κρύβεται στον καθένα από εμάς, όλοι στα σπλάχνα μας φιλοξενούμε έναν τέτοιο. Γι’ αυτό ο υπογράφων εκπροσωπεί μερικές δεκάδες χιλιάδες τέτοιους στο Κοινοβούλιο. Είναι ένας απ’ αυτούς.
Ταχτοποιώντας τα ράφια μου έπεσα σε μια παλιά ομιλία του Ανδρέα Παπανδρέου σε κάποια συγκέντρωση στον Καναδά, που κάποιος μου είχε στείλει, δαχτυλογραφημένη αδέξια σε ψηλό, σχεδόν διάφανο χαρτί. Τότε δεν ήμουν οπαδός του Αντρέα. Ισως γι’ αυτό να μην είχα προσέξει αρκετά την ταξική του ανάλυση, που εμείς πιο κοντά στον ορθόδοξο μαρξισμό αφ’ υψηλού προσπερνούσαμε.
Τρία ήταν τα στοιχεία της ανάλυσης:
-Η Ελλάδα είναι κατεξοχήν μικροαστική χώρα. Στους εξακόσιους περίπου χιλιάδες, τότε, αυτοαπασχολούμενους στο εμπόριο και στη μεταποίηση, θα πρέπει να προσθέσουμε άλλους τόσους ελεύθερους επαγγελματίες αλλά για ό,τι αφορά τη νοοτροπία, τον τρόπο του σκέπτεσθαι και όλους τους αγρότες. Αλλά και οι εργάτες συχνά είναι εξαθλιωμένοι αστοί, όπως οι πρόσφυγες για τη Μικρά Ασία και δουλεύουν σκληρά για να «ξεφύγει από το μεροκάματο» η επόμενη γενιά αν όχι οι ίδιοι.
-Ο Μικροαστός από την ίδια τη φύση της οικονομικής δραστηριότητάς του ζει μια βασανιστική αντίφαση: πρέπει να πουλήσει ακριβά για να αγοράσει φθηνά. Αυτό σε μεγάλους αριθμούς είναι, όπως ο καθένας μπορεί να καταλάβει, αδύνατο να συμβεί. Ο Μικροαστός δεν έχει τη δυνατότητα να ξεφύγει διευρύνοντας την παραγωγή του. Εξ ορισμού δεν μπορεί να γίνει μεγάλος. Κάπου το κεφάλι του συναντά τοπικά, εθνικά και ποιοτικά όρια και φραγμούς που τον κρατούν κάτω από ένα ορισμένο επίπεδο.
-Γι’ αυτό τον λόγο είναι ο λιγότερο διαυγής από τους κοινωνικούς πρωταγωνιστές. Δεν έχει συνείδηση ούτε της εκμετάλλευσης όπως ο εργάτης, ούτε των δυνατοτήτων συσσώρευσης και διεθνοποίησης, που μπορεί να απολαύσει ο μεγαλοαστός.
Στο επίπεδο της συνείδησης είναι συνήθως διαμαρτυρόμενος, αισθάνεται πικραμένος και γελασμένος και βέβαια ποτέ δεν φταιει ο ίδιος για τίποτα. Ο Μικροαστός βρίσκεται στο βαθμό μηδέν της αυτογνωσίας.
Ακριβώς επειδή βρίσκει τελείως φυσιολογικό το να αγοράσει κάτω από το κόστος για να πουλήσει με υπέρμετρο κέρδος αν το καταφέρει, γενικεύει αυτή τη νοοτροπία στο σύνολο των κανόνων διαβίωσής του, ακόμα και σ’ εκείνους που αφορούν τις καθαρά προσωπικές ή οικογενειακές του σχέσεις.
Ετσι ο Μικροαστός μας θεωρεί καθήκον του τη φοροδιαφυγή, τη φοροαποφυγή και καμιά φορά, όπως τώρα, επιδίδεται με άνεση στη φοροκλοπή, κατακρατώντας το Φ.Π.Α. Θέλει όμως όλοι οι άλλοι να πληρώνουν φόρους, ιδιαίτερα η “ολιγαρχία” που, ως γνωστόν, αποτελείται από Α.Ε. που είναι σχεδόν αδύνατο χωρίς ποινικό αδίκημα να φοροδιαφύγουν.
Ταυτόχρονα έχει την απαίτηση το κράτος να εξασφαλίζει σ’ αυτόν και την επιχείρησή του καλούς και φθηνούς όρους λειτουργίας.
Ο Μικροαστός μας είναι πατριώτης. Θέλει αγέρωχη εξωτερική πολιτική, καμαρώνει στις παρελάσεις και δεν θα έβλεπε άσχημα τον Χριστόδουλο να λειτουργεί στην Αγια-Σοφιά. Κάνει όμως τα αδύνατα δυνατά (λαδώματα, πλαστογραφίες, γλειψίματα κ.λπ.) για να μην υπηρετήσει τη θητεία του ο κανακάρης του ή αν αυτό συμβεί να τη βγάλει όσο μπορεί καλύτερα, αφήνοντας τις μάχιμες θέσεις στα παιδιά της φτωχολογιάς.
Ο Μικροαστός όταν οδηγεί το θηριώδες και σε προφανή δυσαρμονία με τις φορολογικές του δηλώσεις ευρισκόμενο αυτοκίνητό του παραβιάζει αλέγρα τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας και ιδίως τους φωτεινούς σηματοδότες. Εχει όμως την αξίωση όλοι οι άλλοι να οδηγούν προσεκτικά και πειθαρχικά, για να μην κινδυνεύει αυτός και η οικογένειά του.
Τέλος, ο Μικροαστός επιδιώκει την ερωτική ασυδοσία που διευκολύνθηκε τα τελευταία χρόνια από τις αθρόες εισαγωγές δυστυχισμένων γυναικών από την Ανατολική Ευρώπη. Εχει όμως την αξίωση η σύζυγός του να είναι πιστή, η μητέρα του Αγία και η κόρη του παρθένα μέχρι το γάμο της. Αμ, δεν γίνεται! Γίνεται;
Για να γενικεύσουμε τώρα, οι Μικροαστοί ως κόμματα, οργανώσεις, σωματεία ή πιο χαλαρά ως κοινή γνώμη επιδεικνύουν ανάλογες συμπεριφορές σε κοινωνικά ή πολιτικά ζητήματα. Εισφοροδιαφεύγουν αλλά απαιτούν αξιοπρεπείς συντάξεις.
Είναι υπέρ της αξιοκρατίας αλλά με μηχανορραφίες και δουλοπρεπείς προσχωρήσεις επιδιώκουν παρασκηνιακά την καλύτερη θέση κάθε φορά που αλλάζει η κυβέρνηση. Είναι κατά του ρουσφετιού θεωρητικά αλλά ταυτόχρονα σε συστηματική αναζήτηση επαφή για την αναζήτηση ημετέρων ή την επιτυχία προσωπικών διευθετήσεων. Ως μετανάστες επιδιώκουν και επιτυγχάνουν ίσες ευκαιρίες ανάδειξης στα πέρατα της οικουμένης αλλά στη Μηχανιώνα, αρνούνται το εθνικό λάβαρο στον αριστούχο Αλβανό. Σε κάθε βήμα της ζωής μας, σε κάθε δημόσια συζήτηση, σε κάθε πολιτική αναμέτρηση, η εθνική μας σχιζοφρένεια αναδεικνύεται ανάγλυφα.
Πώς λοιπόν διακρίνουμε τον Μικροαστό; Γιατί για να τον αντιμετωπίσεις πρέπει να μάθεις που κρύβεται σαν καλικάντζαρος για να κάνει τις ζημιές του. Δυστυχώς, η απάντηση είναι απλή: κρύβεται στον καθένα από εμάς, όλοι στα σπλάχνα μας φιλοξενούμε έναν τέτοιο. Γι’ αυτό ο υπογράφων εκπροσωπεί μερικές δεκάδες χιλιάδες τέτοιους στο Κοινοβούλιο. Είναι ένας απ’ αυτούς.Θόδωρος Πάγκαλος
"ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ"
22 Ιανουαρίου 2006
