Κατεβαίνοντας από τη γέφυρα, σκέφτομαι ότι στην περίπτωση του Σίγκμουντ Λούκας πήγε χαμένος ένας ωραίος άνθρωπος. Είναι ένα φαινόμενο που έχω παρατηρήσει συχνά, χωρίς να μπορώ να το καταλάβω. Μέσα σ’ έναν άνθρωπο είναι δυνατό να υπάρχει ένα άλλο άτομο, που εμπνέει εμπιστοσύνη, ένα άτομο ακέραιο και γενναιόδωρο, που όμως δεν εκδηλώνεται ποτέ παρά μόνο σε αναλαμπές, γιατί περικλείεται από έναν πωρωμένο, ασύδοτο εγκληματία.
Εξω, στο κατάστρωμα, έχει σκοτεινιάσει. Κάπου μέσα στο σκοτάδι λαμπυρίζει η καύτρα ενός τσιγάρου.
Ο Γιάκκελσεν είναι γερμένος στην κουπαστή.
«Φανταστικό, δικιά μου! Και γαμώ την πρόοδο».
Το συγκρότημα κάτω μας φωτίζεται από ηλεκτρικούς στύλους παραταγμένους και στις δύο πλευρές κάθε προβλήτας. Ακόμα και τώρα, λουσμένο σ’ αυτό το κίτρινο φως, βαμμένο στο χρώμα της χλόης, με τα μακρινά κτίρια φωταγωγημένα, με μικρά ηλεκτρικά αυτοκίνητα και άσπρες λουρίδες κυκλοφορίας, το Greenland Star εξακολουθεί να μη θυμίζει τίποτα περισσότερο από μερικές χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα ατσάλι πάνω στον Ατλαντικό ωκεανό.
Για μένα, πρόκειται ολοφάνερα για σφάλμα. Για τον Γιάκκελσεν είναι ένα καταπληκτικό πάντρεμα του ωκεανού με την υψηλή τεχνολογία.
«Ναι», λέω. «Και το πιο ωραίο είναι ότι όλα αυτά μπορούν να τ’ αποσυναρμολογήσουν και να τ’ αμπαλάρουν μέσα σε δώδεκα ώρες».
«Μ’ αυτό εδώ το πράγμα νίκησαν τη θάλασσα, δικιά μου. Τώρα πια δεν παίζει κανένα ρόλο πόσο βαθιά είναι τα νερά και τι καιρό κάνει. Μπορούν να φτιάξουν λιμάνι οπουδήποτε. Στη μέση του ωκεανού».
Δεν είμαι παιδαγωγός ή ομαδάρχης στους προσκόπους. Δεν μ’ ενδιαφέρει να τον διορθώσω.
«Γιατί να τ’ αποσυναρμολογήσουν, Σμίλλα;», μόλις τώρα αντιλαμβάνεται την προηγούμενη παρατήρησή μου.
Ισως είναι η νευρικότητα που με κάνει, παρ’ όλα αυτά, να του απαντήσω.
«Αυτό το πράγμα το έφτιαξαν όταν άρχισαν ν’ αντλούν πετρέλαιο από τον θαλάσσιο βυθό έξω από τη βόρεια Γροιλανδία. Χρειάστηκε να περάσουν δέκα χρόνια από τη στιγμή που ανακάλυψαν το πετρέλαιο ώσπου ν’ αρχίσουν να το εκμεταλλεύονται. Το πρόβλημά τους ήταν ο πάγος. Στην αρχή έφτιαξαν ένα μοντέλο αυτού που προοριζόταν να γίνει η μεγαλύτερη και σταθερότερη στον κόσμο γεωτρητική πλατφόρμα, η Joint Venture Warrior, ένα προϊόν της γκλάσνοστ και της γροιλανδικής αυτονομίας, μια συνεργασία ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Σοβιετική Ενωση και την εταιρεία Α.Π. Μέλλερ. Θα έχεις δει γεωτρητικές πλατφόρμες στη θάλασσα. Ξέρεις πόσο μεγάλες είναι. Τις βλέπεις από 50 μίλια απόσταση και όσο πάνε μεγαλώνουν, σαν ένα σύμπαν που αιωρείται πάνω από τη θάλασσα σε κολόνες. Με μπαρ, εστιατόρια, γραφεία, εργαστήρια, κινηματογράφο, θέατρο και πυροσβεστικούς σταθμούς, και όλα αυτά δώδεκα μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, έτσι ώστε σε περίπτωση τρικυμίας ακόμα και τα μεγαλύτερα κύματα να περνούν από κάτω. Σκέψου μια τέτοια πλατφόρμα. Λοιπόν, η Joint Venture Warrior θα ήταν τέσσερις φορές μεγαλύτερη. Το πρόπλασμα υψωνόταν 18 μέτρα πάνω από τη θάλασσα. Πάνω εκεί θα υπήρχε δουλειά για 1.400 ανθρώπους.
Εστησαν το μοντέλο στον κόλπο Μπάφιν. Ομως, ακριβώς όταν τελείωσε το στήσιμο, φάνηκε ένα παγόβουνο. Αλλ’ αυτό το παγόβουνο ήταν κάπως μεγαλύτερο από το συνηθισμένο. Είχε γεννηθεί σε κάποια άκρη του Αρκτικού ωκεανού. Είχε ύψος 100 μέτρα κι επίπεδη κορυφή, όπως συμβαίνει όταν τα παγόβουνα είναι τόσο ψηλά. Είχε 400 μέτρα πάγο κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας και ζύγιζε γύρω στους 20 εκατομμύρια τόνους. Οταν το είδαν να έρχεται ακριβώς κατά πάνω της εξέδρας, ταράχτηκαν λιγάκι. Αλλά είχαν στη διάθεσή τους δύο μεγάλα παγοθραυστικά. Τα έδεσαν, λοιπόν, στο παγόβουνο για να το εκτρέψουν από την πορεία του. Το ρεύμα ήταν πολύ αδύναμο και δεν φυσούσε καθόλου. Το έργο τους, λογικά, ήταν απλό. Ωστόσο, όταν έβαλαν μπρος τις μηχανές δεν έγινε απολύτως τίποτα. Εκτός ότι το παγόβουνο συνέχισε ακάθεκτο την πορεία του, με κατεύθυνση πάνω στην εξέδρα. Σαν να μην έπαιρνε χαμπάρι ότι το τραβούσαν. Οταν το παγόβουνο πέρασε πάνω από το μοντέλο, πίσω του δεν έμειναν άλλα ίχνη από το περήφανο πρόπλασμα της Joint Venture Warrior παρά λίγες πετρελαιοκηλίδες και μερικά συντρίμμια. Από τότε, όλος ο εξοπλισμός για τον Αρκτικό ωκεανό κατασκευάζεται έτσι ώστε να μπορεί ν’ αμπαλαριστεί μέσα σε δώδεκα ώρες. Τόσο πιο πριν έρχονται οι προειδοποιήσεις της Παγολογικής Υπηρεσίας. Κάνουν τις γεωτρήσεις τους από τις πλωτές εξέδρες, που μπορούν να λυθούν στο πι και φι. Αυτό το επιβλητικό λιμάνι δεν είναι παρά ένας τσίγκινος δίσκος. Αν έρχονταν τίποτα πάγοι, θα το σκόρπιζαν σαν να μην υπήρξε ποτέ. Το στήνουν μόνο όταν ο χειμώνας είναι ήπιος και το παγοπέδιο δεν φτάνει τόσο βόρεια ή οι παγοδέσμες τόσο νότια. Δεν νίκησαν τον πάγο, Γιάκκελσεν. Η μάχη δεν έχει καν αρχίσει».
Σβήνει το τσιγάρο. Μου γυρίζει την πλάτη. Δεν ξέρω αν είναι απογοητευμένος ή αδιάφορος.
«Πώς τα ξέρεις όλα αυτά, Σμίλλα;».
Την εποχή που σκέφτονταν ακόμα να στήσουν την Joint Venture Warrior πάνω στον πάγο, δούλεψα έξι μήνες στο αμερικανικό Εργαστήριο Ψυχρών Υδάτων, στο νησί Πάυλοτ, φτιάχνοντας μοντέλα για τον υπολογισμό της ελαστικότητας του θαλάσσιου πάγου. Ημασταν μια ενθουσιώδης πενταμελής ομάδα. Γνωριζόμασταν από τις δύο πρώτες συνδιασκέψεις των Ινουίτ. Οταν κάναμε πάρτι και μεθούσαμε, βγάζαμε λόγους και εξήραμε το γεγονός ότι ήταν η πρώτη φορά που συγκεντρώνονταν σ’ ένα μέρος πέντε παγολόγοι εσκιμωικής καταγωγής. Λέγαμε μεταξύ μας ότι αντιπροσωπεύαμε εκείνη τη στιγμή τη μεγαλύτερη συγκέντρωση ειδημοσύνης στον κόσμο.
Κάναμε τα πιο σημαντικά πειράματά μας με λεκάνες για το πλύσιμο πιάτων. Χύναμε μέσα τους θαλασσινό νερό, τις κλείναμε σ’ ένα εργαστηριακό ψυγείο και τις αφήναμε εκεί ώσπου το νερό να σχηματίσει πάγο με ορισμένο πάχος. Πηγαίναμε έπειτα αυτές τις πλάκες στο ύπαιθρο, τις βάζαμε ανάμεσα σε δύο τραπέζια, εφαρμόζαμε πάνω τους βάρη και μετρούσαμε πόσο λύγιζαν πριν σπάσουν. Μ’ έναν μικρό ηλεκτροκινητήρα προκαλούσαμε στα βάρη δονήσεις και αποδείξαμε ότι οι κραδασμοί από τις γεωτρήσεις δεν θα επηρέαζαν τη δομή και την ελαστικότητα του πάγου. Είχαμε φουσκώσει από περηφάνια και από τον ενθουσιασμό του πρωτοπόρου επιστήμονα. Μόνον όταν αρχίσαμε να συντάσσουμε την τελική έκθεση, όπου συνιστούσαμε στην Α. Π. Μέλλερ, στη Shell και στην Gospetrol ν’ αρχίσουν την εκμετάλλευση των γροιλανδικών κοιτασμάτων πετρελαίου από πλατφόρμες εγκατεστημένες στον πάγο, μόνο τότε συνειδητοποιήσαμε τι κάναμε. Ηταν πια πολύ αργά. Μια σοβιετική εταιρεία είχε σχεδιάσει την Joint Venture Warrior και είχε αποκτήσει το δικαίωμα εκμετάλλευσης. Μας απέλυσαν και τους πέντε. Πέντε μήνες αργότερα, το μοντέλο έγινε σκόνη. Από τότε δεν χρησιμοποίησαν ποτέ κάτι σταθερότερο από πλωτές πλατφόρμες…
Peter Hoeg
"Η δεσποινίς Σμίλλα διαβάζει το χιόνι"
1992
