- Πειστήκατε ότι ζούμε στον καλύτερο δυνατό κόσμο, όπως σαρκάζει ο Βολταίρος;
«Ο κόσμος δεν μαθαίνει και αυτή είναι η ματαίωση του Διαφωτισμού. Για την ακρίβεια δεν νομίζω πως ζούμε ούτε στον καλύτερο ούτε στον χειρότερο κόσμο. Πάντα υπάρχει και καλύτερο και χειρότερο. Και αυτοί οι δύο πόλοι δημιουργούν μια δυναμική στους ανθρώπους ώστε να μην είναι αδρανείς. Από την άλλη, τρεφόμαστε με την πλάνη να βρεθούμε σε ένα σταθερό σημείο ενώ στην πραγματικότητα είμαστε αναγκασμένοι να κινούμαστε σισύφεια από τον ένα πόλο στον άλλο».
- Ελπίζετε, παρ' όλα αυτά, να γίνει ο κόσμος καλύτερος;
«Χωρίς ελπίδα θα πέσω
σε βαθιά κατάθλιψη. Ξέρω ότι ο κόσμος δεν θα αλλάξει, αλλά δεν μπορώ παρά να
προσπαθώ για να αλλάξει».
- Τι θα θέλατε να
είναι δεδομένο στη χώρα μας ενώ είναι διαρκώς διαπραγματεύσιμο;
«Ο διάλογος. Να
μπορούν οι άνθρωποι να διατυπώνουν τις απόψεις τους χωρίς να τις επιβάλλουν.
Γιατί στην Ελλάδα επιβάλλουμε, είμαστε τσαμπουκάδες σε όλα».
- Φταίει νομίζετε ότι
δεν έχουμε περάσει φάση Διαφωτισμού;
«Σίγουρα. Δεν
διανύσαμε ποτέ αστική περίοδο, βρεθήκαμε από το χωράφι στο σαλόνι, είμαστε
ραγιάδες. Επίσης, φταίει το κόμπλεξ να αποδεχθούμε την καταγωγή μας. Αν
αποδεχόμασταν πως είμαστε βαλκανιοανατολίτες, ένα τρομερά ενδιαφέρον μείγμα
δηλαδή, μπορεί να οργανώναμε μια ταυτότητα. Τελικά μένουμε αδόμητοι, δεν έχουμε
σχέση με το παρελθόν μας, είμαστε συγκινητικά αστείοι».
- Σήμερα ασπάζεστε τη
θεωρία που μιλάει για ένα νέο μεσαίωνα;
«Δυστυχώς βλέπω πολλά
σημάδια που το επιβεβαιώνουν. Η ασάφεια της μεσαιωνικής ιστορίας επαναλαμβάνεται.
τώρα αν έχουμε φτάσει στο μέγα σκότος ή είμαστε στην αρχή της παρακμής δεν το
ξέρω».
- Ποια είναι αυτά τα
σημάδια;
«Μιλάμε πάλι για
αυτοκρατορίες. Δεν έχει καμία σημασία το μοναδικό, αλλά η μαζικότητα, η
γενίκευση. Είμαστε αγανακτισμένοι και δεν ξέρουμε γιατί και αυτό δημιουργεί
έντονη αίσθηση σκότους. Μοιάζει με συλλογική παρόρμηση που είναι ικανή να
δημιουργήσει τρομερούς φασισμούς».
- Ο άνθρωπος έχει
ανάγκη από μια ιδεολογία, σωστά;
«Μα οι ιδεολογίες μάς
έχουν οδηγήσει εδώ. Γιατί κάθε ιδεολογία είναι απόλυτη, όπως υπενθυμίζει ο
Βολταίρος. Χρειαζόμαστε να ξαναμάθουμε τι σημαίνει "σκέφτομαι
ελεύθερα", εκεί μόνο νοσταλγώ τον
Διαφωτισμό. Γιατί κατά τα άλλα γέννησε τον καπιταλισμό. Χρειαζόμαστε έναν άλλο
ανθρωπισμό».
- Ο καλλιτέχνης είναι
εκφραστής του Διαφωτισμού;
«Ποιος είναι ο
καλλιτέχνης;»
- Εσείς, ας πούμε.
«Νομίζω πως η έννοια
του καλλιτέχνη πρέπει να γυρίσει στην έννοια του τεχνίτη. Η θεωρία του 19ου
αιώνα που δίνει μεταφυσική διάσταση στον καλλιτέχνη με αφήνει παγερά αδιάφορο.
Τεχνίτες είμαστε, που μαθαίνουν τη δουλειά τους. Δεν νομίζω ότι ένας
καλλιτέχνης έχει στενότερη σχέση με την αλήθεια από έναν επιστήμονα ή έναν
εργάτη. Εχω γνωρίσει γελοίους και σημαντικούς καλλιτέχνες, γελοίους και
σημαντικούς ανθρώπους».
- Μιλάτε σαν να έχετε
ματαιωθεί από τον καλλιτεχνικό χώρο.
«Οχι. Το τρομακτικό είναι να ματαιώνεσαι από όσα
δεν εκτιμάς. Μέσα από τη δουλειά που κάνω επιζητώ την επικοινωνία και όταν αυτή
συντελείται αποζημιώνομαι. Δεν έχω ματαιωθεί σε προσωπικό επίπεδο, δεν έχω
κάνει πράγματα για τα οποία ντρέπομαι, δεν έχω γλείψει για να πάρω δουλειά, δεν
έχω κάνει σκόντο για να υπάρξω». (...)
Θωμάς Μοσχόπουλος
"Documento"
3 Δεκεμβρίου 2017
